Uroczystości z udziałem władz państwowych, msze święte, parady wojskowe, akademie szkolne, zawody sportowe i pikniki rodzinne - to tylko kilka przykładów spośród tych, którymi co roku upamiętnialiśmy wielkie narodowe święto jakim jest rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Niestety, ze względu na obowiązujące zasady bezpieczeństwa związane z występowaniem epidemii, tegoroczne obchody Święta Konstytucji 3 Maja z pewnością odbędą się w zmienionej formie. Tym bardziej warto więc przybliżyć sobie wiadomości, co to za święto i dlaczego go obchodzimy.
Na lata panowania ostatniego króla Polski - Stanisława Augusta Poniatowskiego przypada najtragiczniejszy czas dla naszego państwa i narodu. Po okresie wyniszczających Rzeczpospolitą wojen XVII wieku, w pierwszej połowie XVIII stulecia zaczął się jej powolny upadek polityczny. Mieszanie się państw ościennych (Rosji, Austrii i Prus), źle wyszkolona i mała liczebnie armia, zrywanie sejmów, a przy tym słaba pozycja władcy - zbliżały nasz kraj ku katastrofie politycznej. Nastąpiła ona w 1772 roku, gdy sąsiedzi Polski dokonali I rozbioru Polski. Wydarzenie to otrzeźwiło wielu działaczy patriotycznych i zachęciło ich do działania, aby ratować kraj. W latach 1788-1792 toczyły się obrady Sejmu Czteroletniego. I właśnie ten sejm 229 lat temu, a więc 3 maja 1791 roku, po burzliwej debacie przyjął ustawę rządową, która przeszła do historii jako Konstytucja 3 Maja. Była drugą na świecie i pierwszą w Europie ustawą regulującą organizację władz państwowych, prawa i obowiązki obywateli.
Ustanowiła trójpodział władzy. Władzę ustawodawczą miał stanowić dwuizbowy parlament, składający się z Sejmu oraz z Senatu. Funkcję wykonawczą miał sprawować król i odpowiedzialny przed Sejmem rząd zwany Strażą Praw. Rolę sądowniczą w państwie powierzano niezależnym trybunałom. Planowano reformę sądownictwa oraz utworzenie sądów ziemskich i miejskich, a także Trybunału Koronnego i sądów asesorskich.
Na mocy Konstytucji zlikwidowano instrukcje poselskie nakładające na posłów obowiązek zajmowania stanowiska zgodnego z wolą wyborców i zniesiono liberum veto, wprowadzając głosowanie większościowe. Wprowadzono tron dziedziczny, likwidując wolną elekcję.
Konstytucja została uchwalona na Zamku Królewskim w Warszawie. Wśród działaczy, którzy przyczynili się do jej opracowania należy pamiętać o Hugo Kołłątaju, Ignacym Potockim oraz samym królu Stanisławie Auguście Poniatowskim.

Uchwalenie Konstytucji 3 Maja odbiło się szerokim echem w całej Europie. Gdyby weszła w życie, Rzeczpospolita stałaby się monarchią konstytucyjną. Niestety, próba jej wprowadzenia została zniweczona już w połowie 1792 r. Było to związane z konfederacją targowicką (zawiązaną przez przywódców obozu magnackiego w celu przywrócenia poprzedniego ustroju Rzeczypospolitej i pod hasłami obrony zagrożonej wolności przeciwko reformom Konstytucji 3 Maja) i wkroczeniem armii rosyjskiej w granice Polski.
Pamięć o twórcach Konstytucji i jej dziele przetrwała tym bardziej w pamięci narodu polskiego. Mimo zakazów, obchodzono rocznicę jej uchwalenia już w okresie zaborów, pomimo, że groziły za to surowe kary, takie jak zsyłka na Sybir. Także Polacy na obczyźnie organizowali obchody rocznicowe, z których najsłynniejsze były te celebrowane w Chicago.
Po odzyskaniu niepodległości w 1918, rocznica Konstytucji 3 maja została uznana za święto narodowe uchwałą Sejmu Ustawodawczego z 29 kwietnia 1919. Po II wojnie światowej przywrócono je na nowo dopiero po upadku systemu komunistycznego, ustawą z 6 kwietnia 1990. Pierwsze uroczyste obchody święta 3 maja miały miejsce w Warszawie na Placu Zamkowym w 1990.
W najnowszej historii Polski nieprzerwalnie od 30 lat świętowaliśmy rocznicę tego ważnego wydarzenia. W tym roku uroczystości będą dużo skromniejsze, warto więc, byśmy pozostając w domach, wywiesili na zewnątrz flagi narodowe i w ten sposób uczcili Święto Narodowe 3 Maja.

Ewa Łyczko - nauczycielka
historii i języka polskiego